Kleutertaal: over de taalontwikkeling van kleuters

In het zeer mooie gebouw Antropia in Driebergen was ik één van de gasten van het congres van Medilex-onderwijs over kleutertaal. Wat direct opvalt is dat ik de enige kleuterMEESTER ben. Maar ja… dat is nu eenmaal in het onderwijs. Het congres is bedoeld voor leerkrachten in de onderbouw, ib-ers, ambulant begeleiders en andere geïnteresseerden. Het congres Kleutertaal bestond uit vijf lezingen. Ik werd meegenomen in verschillende domeinen binnen de taalontwikkeling van kleuters. Wat neem ik nu mee in mijn dagelijkse praktijk?

Protocol Preventie van Leesproblemen

Dit riep bij mij als kleutermeester direct vragen op. Bied je in groep 1-2 letters aan? En als je dat doet, gebruik je dan hoofdletters, kleine letters of schrijfletters? Uit onderzoek blijkt dat kinderen eind groep 2 gemiddeld 18 letters kennen (Schaars, Segers & Verhoeven, 2017), maar dat gaat natuurlijk niet vanzelf. Als leerkracht is het belangrijk om een rijk onderwijsaanbod te bieden. Letters moeten visueel en auditief aangeboden worden, binnen een betekenisvolle context. Welke letters je gebruikt maakt niet zoveel uit, als je als leerkracht maar bewuste keuzes maakt, de verschillen aangeeft en kijkt naar de doorgaande lijn op school.

De KLOK horen luiden

De tweede lezing ging over het begrijpend luisteren volgens het KLOK-principe (Leesacademie, 2019). Het begrijpend luisteren is van belang om te begrijpen wat je moet doen, wat er wordt gezegd en wat er wordt gelezen. Het is natuurlijk super frustrerend en slecht voor je zelfvertrouwen als je dit niet (goed) kan. Hoe pak je dit dan aan in de klas?

KLOK principe

Kies

1. Kies variatie aan tekstsoorten; informatief, authentiek, instructie, verhalend etc;
2. Kies woorden; voor succes op school en succes in het leven en niet alleen voor succes binnen het thema;
3. Kies strategie; voorspellen, voorkennis ophalen, visualiseren en vragen stellen.

Leg uit

Geef modelend instructie en Benoem veel.

Oefen in

Interactief voorlezen, coöperatief leren en hogere orde denkvragen stellen.

Kijk terug

Feedback geven, samenvatten en evalueren.

Ik vond het erg mooi om te horen dat je thema’s moet aanbieden die uitdagend zijn. Je kan dan denken aan: De ruimte, waterplanten, vervoer etc. Laten we daar dan ook voor gaan!

Woordenschat en sociaal-emotionele ontwikkeling

“Taal stelt het kind in staat zich te verbinden met een ander”. Hoe vaak geven wij als volwassene het antwoord “het gaat goed.” of “het gaat wel.” Maar wat betekent dat? Aandacht besteden aan het labelen van emoties is belangrijk voor het kind om te plaatsen hoe die zich voelt. En wat nou als het kind dit nog niet kan? Het kind bevriest, vlucht of vecht. Vaak werkt het goed om als leerkracht zelf de emoties te noemen, waaruit het kind kan kiezen. De werkwijze Viertakt helpt je als leerkracht om de woordenschat op het gebied van gevoelens te vergroten.

TOS in de klas

Het mooie aan deze lezing was dat ik zelf heb ervaren hoe frustrerend het is als je hiaten hebt binnen je taalontwikkeling. Probeer maar eens in hele werkwoorden te vertellen over je weekend… Gemiddeld zitten er twee kinderen in je groep met TOS (ervan uitgaande dat je 30 leerlingen hebt). Vroegsignalering en samenwerking tussen leerkracht en logopedist is volgens deze lezing essentieel. Als leerkracht is het belangrijk om rustig te praten en achtergrondgeluid te reduceren. Als leerkracht wil je vaak door veel vragen te stellen voorkennis ophalen en kinderen betrekken bij de uitleg van nieuwe woorden. Het is volgens deze lezing belangrijk om woorden zelf uit te leggen en te vertellen, want zo leren de kinderen juiste taal. Op de website TOS in Beeld vind je allerlei informatie over TOS. www.tosinbeeld.nl

Lees- en schrijfhoek

Op een zeer inspirerende wijze zorgde José Hillen voor een passend eind. Zij startte haar lezing op een creatieve manier. Wat doe jij als leerkracht als jouw groep aan het lezen is? Natuurlijk lees je zelf ook! Ik werd door deze lezing aan het denken gezet door simpele, maar creatieve voorbeelden. De nadruk lag op het constant levend houden van je hoek door te wisselen van materialen. Speciale pennen, een echte brievenbus en postvakjes van wc-rolletjes zijn enkele voorbeelden. Het net even specialer maken van je verwerking door vijf blaadjes neer te leggen in plaats van twintig maakt al een groot verschil.

Blij met onze website? Wanneer je via Onderwijswereld-PO.nl bestelt bij BOL, ontvangen wij een kleine commissie terwijl het jou niks extra kost.