De juiste pen

Door Sylvia: een tijdje terug schreef ik een blog over een veel gestelde vraag in teamkamers, namelijk: “moeten we nou los, of vast schrijven?” https://www.onderwijswereld-po.nl/schrijven/blokschrift-of-verbonden-schrift/

Deze keer een andere vraag die bijna elk jaar wel gesteld wordt, namelijk de vraag: “Welke pennen zullen we aanschaffen voor onze groepen 4?” Net als mijn vorige blog is dit ook een vraag die ik mezelf al vaker stelde en waar ik tijdens mijn MRT opleiding, dankzij de expertise van Hans Stroes, een goed antwoord op heb kunnen krijgen. Ik deel het antwoord graag met jullie!

Schrijven met potlood

Kinderen leren meestal schrijven met potlood. Dit is niet alleen omdat je het kunt uitgummen als je fouten maakt, maar ook omdat potlood lekker schrijft. Potlood is gemaakt van grafiet, een mineraal wat een beetje lijkt op houtskool. Grafiet is wat zachter dan houtskool en de hoeveelheid klei die wordt toegevoegd bepaalt de hardheid van het potlood. Een potlood waar een B op staat is een zacht potlood (weinig klei) terwijl een HB-potlood een stuk harder is (omdat er meer klei aan het grafiet is toegevoegd).

Op school gebruiken de meeste kinderen een HB-potlood. Het grote voordeel van potloden is dat ze wat stugger zijn, dus dat ze weerstand geven wanneer je schrijft. Je maakt minder snel uitschieters dan wanneer je met een balpen schrijft. Een balpen is namelijk veel gladder, dus daar glij je sneller mee uit.

Dat klinkt een beetje gek, uitglijden met een potlood. Maar dat is wel hoe het werkt. Kinderen die de motorische vaardigheid van het schrijven nog niet beheersen, leren dit eerst met stug materiaal. Dat werkt veel makkelijker op papier. Wanneer hun vingers het schrijven goed aankunnen, kunnen ze overstappen naar een pen die wat meer uitdaging geeft.

Maar welke pen kies je dan?

Ooit, lang geleden, leerden alle kinderen in groep 4 schrijven met een vulpen. Na een potlood overstappen op een vulpen is een logische keuze: een vulpen schrijft ook met weerstand, dus een kind kan ook dan nog voldoende oefenen in het schrijven voordat hij overstapt op een balpen. Een vulpen geeft overigens ook direct feedback op de pengreep: als je hem verkeerd vasthoudt krijg je vlekken in je schrift, of zijn je vingers blauw. Een vulpen is dus niet eens zo een heel vreemde keuze.

Dat vlekken is alleen wel heel vervelend voor kinderen die de motoriek van het schrijven nog niet goed beheersen. Of voor kinderen die links zijn, want die blijven vlekken maken. Daarom zijn veel scholen van de vulpen afgestapt en zoeken ze naar een nieuwe pen. Een waarmee kinderen netjes schrijven. En welke pen is dan het beste?

De beste pen

Met welke pen schrijf jij het liefste? Vraag dit aan 10 verschillende mensen en je zal 10 verschillende antwoorden krijgen. Sommigen mensen schrijven graag met een pen met een dikkere, rondere punt. Anderen schrijven juist liever met een balpen die een spitse punt heeft. Er zijn mensen die zweren bij vulpennen, terwijl anderen die het liefst uit het raam gooien. Ieder heeft zijn eigen voorkeur en dat is logisch: we zijn immers allemaal anders.

Waarom verlangen we van kinderen wel dat ze allemaal met dezelfde pen schrijven? Om een paar pennen te noemen: moeten alle kinderen met een Stabilo schrijven? Die geeft voldoende weerstand, maar de punt is dik: kinderen kunnen dit vervelend vinden. Geven we elk kind dan weer een vulpen? Ik zou niet weten waarom. Hoewel ik het lekker vind schrijven, snap ik ook dat mensen ze liever niet gebruiken. Al is het maar omdat ze dagelijks met blauwe vingers naar huis gaan.

Een mooie Parkerpen dan? Dat is toch een serieuze naam in de pennenwereld. Maar voor mij hoeft het niet: ik vind ze veel te zwaar. Persoonlijk schrijf ik het liefste met een goedkope balpen, zo een die je gratis krijgt op de NOT. Maar dan wel een gratis pen met een beetje een dikkere punt, zo een met een spitse punt vind ik niets. Wij hadden op school een tijdje pennen van Schneider, heerlijk schreven die! Daarna gingen wij over op HEMA balpennen, die hoefde ik niet. Een collega van mij was echter heel blij met de wissel, die schreef veel liever met de spitsere punt van de HEMA, dan met die dikke punt van Schneider.

Zoveel mensen, zoveel wensen dus. Dat geldt voor kinderen natuurlijk net zo. Als je met je team dus aan het zoeken bent naar ‘de perfecte pen’, dan heb ik goed nieuws, want hij bestaat! Alleen jullie gaan hem niet vinden in het universele. Voor elk kind zal een andere pen het beste zijn. Net als bij volwassenen.

Is het dan aan jou om die pen te zoeken? Nee, natuurlijk niet. Dat doen kinderen zelf. En dat doen ze door te ervaren. Jij begeleidt ze hierbij (hoe leuk is dat) en zij maken hun keuze.

Maar welke pen bestel je dan?

Dus: volgend schooljaar als je pennen gaat bestellen, bestel je niet voor elk kind dezelfde pen. Je bestelt van allerlei soorten pennen een aantal exemplaren en je gaat met de kinderen heel veel experimenteren. En pak lekker uit! Schaf ook van die gekke pennen aan, dat soort dat meer bestaat uit speelgoed dan uit pen. Dan kun je meteen met de kinderen bespreken of dat nou wel echt heel lekker schrijft: een pen met een hele pop eromheen. Koop ook dikke en dunne stiften en bespreek hoe dat schrijft. Neem een aantal verschillende potloden (B, HB, 4B etc.) en vergelijk de verschillen. Leer met elkaar wat schrijfgerei doet voor je schrijfwerk en hoe persoonlijk de keuzes zijn die je maakt.

Elke schrijfles mogen de kinderen met een andere pen schrijven, zodat ze kunnen ervaren wat zij prettig vinden. Het jaar daarop, dan kun je hun eigen pen voor ze bestellen (of ze regelen dit zelf, net hoe jullie dit op school doen). En probeer, hoewel dat best lastig is, je eigen mening buiten dit proces te laten. De pen waar jij lekker mee schrijft (zelfs als die mening door heel veel collega’s gedeeld wordt), is niet dé pen. De pen waar iedereen lekker mee schrijft, dat is dé pen. En die is voor iedereen dus anders.

Oh en nog een kleine toevoeging: kinderen die schrijven moeilijk vinden, laat die lekker met potlood schrijven. Net zolang tot ze toe zijn aan een pen (en dat moment komt echt wel. Misschien pas als ze 18 zijn, maar dat geeft eigenlijk toch helemaal niets?)