Meertaligheid en welke voordelen dat kan hebben

Door Wendy: In een gemiddelde klas zitten vaak leerlingen die meerdere talen spreken. Kinderen die Arabisch of Pool spreken, maar denk ook aan het Fries, Zeeuws of Drents. Of leerlingen die een anderstalige ouder hebben en op die manier in aanraking komen met een andere taal. Het inzetten van deze talige rijkdom/meertaligheid in de klas biedt veel voordelen.

Alleen Nederlands praten?

Toen ik zes jaar geleden voor het eerst met nieuwkomers ging werken, wist ik nog niet veel over nieuwkomersonderwijs. Ik had nooit een leerling in de klas gehad die nog geen Nederlands sprak en de NT2-module die ik lang geleden op de PABO aangeboden kreeg, had weinig indruk op me gemaakt. In de klas waar ik met nieuwkomers kwam te werken, was Nederlands de voertaal. Er mocht alleen Nederlands gesproken worden. Ik corrigeerde leerlingen die in hun eigen taal spraken met regelmaat, maar dat voelde niet goed. Je moedertaal is zo’n groot deel van wie je bent en het voelde alsof ik de identiteit van mijn leerlingen ontkende. In de Master EN opleiding die ik twee jaar geleden volgde (richting Nieuwkomersonderwijs) was veel aandacht voor de moedertaal. Ik leerde daar dat het juist goed is om meertaligheid te omarmen. Daar zijn verschillende redenen voor:

Positieve cognitieve effecten van meertaligheid

Uit onderzoek (o.a. Ellen Bialystok, York University Toronto, en Katrien Mondt, Vrije Universiteit Brussel) blijkt dat meertaligheid positieve cognitieve effecten heeft. Meertalige kinderen hebben een grotere kennis van taal. Ze kunnen sneller werken en meer taken tegelijkertijd uitvoeren. Verder beschikken zij in grotere mate over vaardigheden als probleemoplossend vermogen, aanpassingsvermogen en creativiteit. Dit kan leiden tot betere schoolprestaties.

Talen versterken elkaar

IJsbergmodel

Voordat ik meer te weten kwam over meertaligheid, dacht ik dat het lastig voor een kind zou zijn om twee talen te spreken (de moedertaal en het Nederlands). Kan een kind wel schakelen? Neemt dat niet te veel werkgeheugen in beslag? Ik leerde dat het kunnen spreken van meerdere talen elkaar juist kan versterken. Als een leerling al een taal kent, kan deze taal helpen bij het leren van een nieuwe taal en wordt het leren van een tweede taal juist makkelijker. De Amerikaanse professor Jim Cummins beschrijft deze theorie als een ijsberg. Onder het wateroppervlak zit het grootste stuk van die ijsberg. Als je kijkt naar een meertalig persoon, dan zie je de twee talen met daaronder de onderliggende, gemeenschappelijke vaardigheden. Deze vaardigheden liggen aan de basis van de twee talen. In andere woorden: als de ene taal zich ontwikkelt, heeft dat een positief effect op de ontwikkeling van de andere taal. Een kind dat in zijn moedertaal al zaken geleerd heeft (zowel bewust als onbewust) kan deze makkelijker toepassen in de nieuwe taal.

Aandacht voor de moedertaal

Je moedertaal is een heel belangrijk deel van je identiteit. Het hoort bij je, je kunt ze niet los van elkaar zien. De kinderen in mijn klas vinden het altijd erg fijn om in hun eigen taal met elkaar te kunnen praten. Natuurlijk is het niet de bedoeling dat er wordt geroddeld of dat er vervelende dingen worden gezegd. Dat zal best eens gebeuren, maar ik merk dat je hier goed afspraken over kunt maken met leerlingen. Over het algemeen zijn ze vooral blij dat ze de mogelijkheid hebben om zich te kunnen uiten (vooral omdat dat in het Nederlands nog niet altijd goed lukt). Het is daarom belangrijk dat de moedertaal ook blijft onderhouden. Ik adviseer ouders dan ook vooral ook te met hun kind te blijven praten in hun eigen taal. Zo ontwikkelen beide talen zich, waar leerlingen veel profijt van kunnen hebben.

Hoe kun je meertaligheid inzetten in de klas?

Hoe kun je aandacht besteden aan meertaligheid, aan die thuistalen van de leerlingen in je klas? En met welk doel zet je meertaligheid in? Ik bespreek hieronder twee vormen van aandacht voor meertaligheid: taalsensibilisering en functioneel veeltalig leren.

Taalsensibilisering

Aandacht voor de talen die kinderen in je klas spreken kan helpen de motivatie van leerlingen voor het leren van een taal te vergroten. Door kinderen zich er bewust van te maken dat er meerdere talen zijn, en dat die talen er allemaal mogen zijn, gaan kinderen er als het ware meer voor open staan. Het doel van taalsensiblisering is niet het leren van de taal op zich, maar het is een middel om aandacht te besteden aan verschillende talen en er zo voor te zorgen dat leerlingen het gevoel krijgen dat die verschillende talen er mogen zijn. Voorbeelden van activiteiten zijn:

  • Maak een woordmuur met daarop woorden in de verschillende talen die leerlingen spreken in de klas.
  • Laat de leerlingen woorden in verschillende talen met elkaar vergelijken. Wat zijn de overeenkomsten en verschillen?
  • Zing liedjes in verschillende talen (bijvoorbeeld vader jacob, of happy birthday to you)
  • Houd een verkiezing over het mooiste woord in een taal.

 Functioneel veeltalig leren

Het is belangrijk en heel zinvol dat leerlingen hun moedertaal mogen gebruiken in de klas. Het helpt leerlingen zich veilig te voelen, maar het kan ook helpen bij het vergroten van hun kennis.

Dit kan bijvoorbeeld zo:

  • Laat leerlingen die dezelfde taal spreken de lesstof met elkaar bespreken. Daarna kan het klassikaal in het Nederlands besproken worden.‘
  • Geef teksten mee naar huis en laat leerlingen deze met hun ouders bespreken in de moedertaal. Moeilijke woorden kunnen vertaald worden in de moedertaal.
  • Zet ouders in als hulp. Wij hadden een moeder die in haar thuisland leerkracht was. Zij kwam af en toe in onze klas helpen bij het rekenonderwijs. Ze legde in haar moedertaal sommen uit aan leerlingen. Dat was heel fijn!
  • Laat leerlingen moeilijke woorden opzoeken in een woordenboek of via bijvoorbeeld Google Translate.
  • Geef schrijfopdrachten die ze in hun eigen taal mogen doen. Laat ze er later over vertellen in het Nederlands.

Meertaligheid is wat mij betreft niet meer weg te denken uit de klas. De verschillende talen horen erbij en ik besteed er elke dag aandacht aan. Vanuit mijn persoonlijke ervaring kan ik zeggen dat ik merk dat leerlingen er baat bij hebben. Door het inzetten van meertaligheid wordt hun kennis vergroot en voelen mijn leerlingen zich gehoord, veilig en erkend.

Bronnen:

  • In deze lessenserie van het SLO staan veel lesideeën rondom meertaligheid (zowel wat betreft talensensibilisering als functioneel veeltalig leren). In dit document staat veel informatie over taalsensibilisering. En hier is veel informatie te vinden over functioneel veeltalig leren in België (ook heel toepasbaar in Nederland).
  • Lectoreninitiatief Professionalisering Taalonderwijs Nieuwkomers. (2017). Ruimte voor nieuwe talenten.
  • Cummins, J. (1979). Linguistic interdependence and the educational development of bilingual children. Review of educational research, 49, pp. 222-51.
  • Devlieger, M., Frijns, C., Sierens, S., & Van Gorp, K. (2012). Is die taal van ver of van hier? Wegwijs in talensensibilisering, van kleuters tot adolescenten. Leuven/Den Haag: Acco.
  • Gielen, S. & Isci Ayse. Meertaligheid: een troef! Inspirerend werken met meertalige kinderen op school en in de buitenschoolse opvang. Kalmthout: Abimo.

Bol.com AlgemeenBol.com Algemeen

1 reactie

  1. Debbie op 1 januari 2020 om 15:18

    Ik kan mij grotendeels vinden in jouw pleidooi, maar ik mis de voorwaardelijkheid.
    Ik loop er in mijn groepen tegenaan dat ouders zelf in de moedertaal een beperkte woordenschat hebben. Hierdoor krijgt de leerling een onvoldoende taalbasis zoals jij deze beschrijft.

Laat een reactie achter