Zelfredzaamheid bevorderen bij kleuters

Door Menno: Kleuters zijn tot meer in staat dan ik van tevoren dacht. Problemen zelf oplossen en zelfredzaamheid zijn twee begrippen waar ik dit schooljaar veel aandacht aan heb besteed. Dit schooljaar heb ik ervaren dat het bevorderen van de zelfstandigheid van kleuters een mooi proces is. Kleuters weten maar al te goed hoe zij een leerkracht kunnen bespelen om geholpen te worden. Ik geef je 4 manieren om deze zelfstandigheid te bevorderen.

1. Keuzevrijheid geven

Ik heb er in het begin van het schooljaar bewust voor gekozen om geen naamkaartjes bij de kapstokken te hangen en de kinderen geen vaste plek te geven in de kring. Nu aan het eind van het schooljaar heb ik ervaren dat kleuters dit zelf heel goed kunnen organiseren. Uiteindelijk zie je dat elk kind toch wel een eigen zone heeft waar hij/zij de jas ophangt en gaat zitten.

Ook heb ik bij het werken via het keuzebord bewust gekozen om de activiteiten te benoemen als ´werken in de rekenkast´, ´werken in de gele (fijne motoriek) kast´ etc. Zo hebben de kleuters de keuzevrijheid om iets uit de kast te pakken waar ze op dat moment aan toe zijn en zin in hebben. De kleine kring gebruikte ik om activiteiten aan te bieden die nauwelijks werden gekozen en passen bij de zone van de naaste ontwikkeling.

2. Aanleren van zelfredzaamheid

“Meester, ik krijg mijn jas niet dicht; “Meester, kan je mijn veters strikken?; “Meester, ik krijg mijn beker niet open!; “Meester, kan je mijn verfschort aandoen?”. Of kleuters die gewoon voor je staan en geholpen willen worden, zonder dat ze het vragen.

Ik weet zeker dat iedere kleuterleerkracht bovenstaande situaties herkent. Dit schooljaar heb ik ingezet op het ontwikkelen van zelfredzaamheid. Mijn reactie was dan vaak: “Probeer het eens zelf, of vraag het aan een klasgenoot”. Zo wordt er al heel veel opgelost. Dan blijven er nog een aantal situaties over waar het niet lukt.  Ik heb ervaren dat als ik dan doorzet en het kind niet direct help ze het ineens kunnen! Zeker als ik bijvoorbeeld met de rest van de groep al bijna buiten ben. Natuurlijk, als je dit leest zijn er ook echt wel genoeg situaties waarin ik als leerkracht wel help, maar ik denk dat de boodschap helder is.

3. Vallen en opstaan

Een inkoppertje natuurlijk… Het leven bestaat uit vallen en opstaan. En dat moet je als kleuterleerkracht uitstralen gedurende de dag, maar zeker tijdens het buitenspelen. Je herkent vast wel de situatie dat een kleuter valt tijdens het spelen. Het eerste wat een leerling soms doet, is kijken of jij het als meester of juf hebt gezien… En als je dan ook nog vraagt: “gaat het?”, dan is het raak! Het kind huilt. Juist als je niet reageert, maar ongemerkt de leerling in de gaten houdt, ervaar je dat het kind het vaak heel goed zelf kan regelen. Je merkt dan ook heel snel als het echt niet oké is en het kind jou nodig heeft. Risicovol spel en leersituaties zijn belangrijk voor kleuters. En dat gaat echt niet meteen goed, maar hè dat is onderwijs en het leven!!

4. Werken met de kleurenklok en uitgestelde aandacht

Tijdens het werken maak ik vaak gebruik van een kleurenklok. De kleurenklok geeft aan hoe lang de kinderen aan hetzelfde werk blijven werken, voordat ze een ander werkje mogen kiezen. Heerlijk om te gebruiken, want zo voorkom je dat kleuters de hele tijd vragen of ze een ander werkje mogen kiezen. Tijdens het werken met de kleurenklok gebruik ik een kleur ook om aan te geven dat ze in die tijd mij niet mogen storen of om hulp mogen vragen. Ook zo ontwikkel je de zelfredzaamheid en zelfstandigheid van kleuters. Hoe gaan ze om met deze situatie? Observeer het! En bespreek het daarna ook eens met de klas of de individu. Dit levert zoveel op!

Deze manieren hebben mij goed geholpen om de zelfredzaamheid van mijn kleuters te bevorderen. Welke manieren pas jij toe? Een blog over schoolrijpheid, ook van Menno, vind je hier.