Begrijpend lezen: Meer dan alleen strategieën

Door Anouk: Leesmotivatie speelt een rol in de leesontwikkeling van leerlingen. Maar hoe zit dit bij begrijpend lezen? En wat zijn verder cruciale onderdelen van een begrijpend-leesles? Hieronder een weergave van mijn bevindingen na het lezen van de nodige theoretische achtergronden.

Huidige situatie op mijn school

Alweer enkele jaren volg ik samen met 2 collega’s het technisch- en begrijpend-leesonderwijs bij ons op school. We zijn niet tevreden over de methodes die we op dit moment gebruiken, al zijn de resultaten op het gebied van Technisch lezen (AVI) en Begrijpend lezen prima. Daarom zijn we ons aan het oriënteren op een nieuwe methode.

Wat is begrijpend lezen?

Begrijpend lezen is betekenis verlenen aan een geschreven of gedrukte tekst (Vernooy, 2005). Begrijpend lezen is het uiteindelijke doel waarom we leren lezen. Om tot begrijpend lezen te kunnen komen is het belangrijk om de technische leesvaardigheid onder de knie te hebben. Daarnaast is een brede woordenschatontwikkeling noodzakelijk. Het percentage woorden dat leerlingen moeten kennen om een tekst goed te begrijpen wordt geschat op tussen de 95 (Laufer, 1989) en 98 procent (Hu & Nation, 2000).

Begrijpend-leesonderwijs op basis van strategieën

Je leest om te leren en je leert als je kunt begrijpen. Na het vlot lezen en vloeiend lezen volgt het lezen met begrip, oftewel het verdiepend lezen. Om teksten goed te kunnen begrijpen, is het nodig dat leerlingen goed en vlot technisch kunnen lezen en over een goede woordenschat en kennis van de wereld beschikken.

Er is veel onderzoek dat aantoont dat goede lezers leesstrategieën gebruiken om tot tekstbegrip te komen. Het Kenniscentrum gaat er op grond van onderzoek van uit dat de belangrijkste strategieën zijn: voorspellen – ophelderen van onduidelijkheden – samenvatten – vragen stellen – relaties en verwijswoorden.

Een zwak punt van strategisch leesonderwijs is dat de tekst op het niveau van woorden en zinnen vaak te weinig aandacht krijgt en dat de strategieën niet voldoende worden ingepast in het normale leesproces.

Complexe teksten en activeren van de voorkennis

Alle leerlingen krijgen te maken met complexe teksten en moeten weten hoe zij zich de inhoud van zulke teksten eigen kunnen maken. Door leerlingen te leren hoe zij zelfstandig complexe teksten kunnen lezen, helpen wij hen om actieve en kritische deelnemers te worden van onze kennismaatschappij, ongeacht het niveau waarop zij functioneren (Cummins, 2013). Strategieën alleen zijn niet voldoende. De kennis waarover een lezer beschikt heeft grote invloed op het begrijpen en onthouden van teksten. Deze kennis kan vóór, tijdens en na het lezen van een tekst worden geactiveerd. Het gevaar van deze manier van lesgeven is dat het onderwerp van de tekst centraal komt te staan en het lezen van de tekst een ondergeschikte rol speelt.

Wat dan wel?

Stel vooraf leesdoelen met de leerlingen. Werk aan het opbouwen van kennis. Bouw daarnaast aan woordenschat. Zorg voor verschillende typen geïntegreerde teksten en geef expliciete instructie in de structuur van vooral informatieve teksten. Laat leerlingen strategische lezers worden. De strategie moet het middel zijn om tot leesbegrip te komen en niet het doel op zich. Instructie zou zich met name moeten richten op metacognitie, zodat leerlingen zelf actief besluiten nemen over hoe ze grip krijgen op een tekst. Discussieer met leerlingen over de teksten. Integreer lezen en schrijven. Het inzetten van schrijfactiviteiten vergroot de ontwikkeling van leesbegrip van leerlingen. Effectieve schrijfactiviteiten zijn:

• doorschrijven over het onderwerp in aanvulling op de begrijpend-leesles;
• het maken van samenvattingen;
• het maken van aantekeningen;
• het schriftelijk beantwoorden van vragen over een tekst.

Monitor en toets leesbegrip in de klas. Zorg voor differentiatie. En vergeet daarnaast de motiverende leesomgeving niet. Zorg ervoor dat leerlingen verder kunnen lezen. Zorg voor verschillende soorten boeken, zowel non-fictie als fictie, gedichten, kookboeken, e.d.

En nu…?

De komende weken ga ik samen met mijn collega’s 2 methodes bekijken en uitproberen waarvan we een zichtzending hebben aangevraagd: Estafette editie 3 en Atlantis. In beide methodes is een combinatie gemaakt van Technisch lezen en Begrijpend lezen. Voor de groepen 4-5-6 ligt de nadruk op Technisch lezen. In groep 7-8 wordt meer aandacht besteed aan het Begrijpend lezen.

Close Reading

Telkens zie ik weer de term Close Reading voorbij komen. Tot nu toe weet ik hier weinig van. De enige informatie die ik hierover heb gelezen, is de achterkant van het boek van Uitgeverij Pica.

Bij Close Reading gaat het om het volgende:

• Je werkt met prentenboeken of teksten die leerlingen uitdagen tot nadenken.
• In je les(sen) staat de tekst centraal.
• De leerlingen lezen een prentenboek of tekst meerdere keren, verdeeld over verschillende sessies.
• Je stelt tekstgerichte vragen die leerlingen stimuleren om dieper in een tekst of prentenboek te duiken.
• Je laat leerlingen veel met elkaar praten, discussiëren en schrijven over de tekst.
• De leerlingen komen tot diep tekstbegrip.

Bovenstaande punten passen naadloos bij de theorie die ik tot nog toe gelezen heb. Estafette Editie 3 is deels gebaseerd op Close Reading. Om een goede keuze te kunnen maken tussen de 2 methodes wil ik meer weten over Close Reading. Ik ga hiervoor de professionalisering volgen van Onderwijswereld-Po.

Bij het schrijven van bovenstaande blog heb ik veel gehad aan ‘De vele kanten van leesbegrip’ Literatuurstudie naar onderwijs in begrijpend lezen in opdracht van het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek en de Inspectie van het Onderwijs.

Groepsvorming het jaar rond – maak van je klas een positieve groep

Verlang je naar een groep waarbij kinderen elkaar in hun waarde laten, respecteren, zelf problemen op kunnen lossen en bovenal zichzelf mogen en kunnen zijn? In deze online training nemen wij je een schooljaar lang aan de digitale hand mee om van jouw klas ieder jaar opnieuw een positieve groep te maken. Jet tweede jaar hou je toegang tot alle materialen en filmpjes, om ook je volgende groep weer goed te kunnen begeleiden. Al met al heb je dus 2 jaar lang plezier van je training!

€269,00 Oorspronkelijke prijs was: €269,00.€149,00Huidige prijs is: €149,00. incl. BTW

Winkel nu