Een leeg honderdveld

Door Sylvia: Regelmatig wordt mij de volgende vraag gesteld door leerkrachten: “We willen aan de slag met bewegend leren, welk materialen moeten we echt hebben?”. Mijn antwoord is altijd: “Een leeg honderdveld op het schoolplein”. De mogelijkheden met zo een veld zijn groot en eigenlijk vind ik dat iedere school een leeg honderdveld op zijn schoolplein zou moeten hebben. Om je te overtuigen, deel ik in dit blog wat ideeën. Zo weet je wat je met een veld moet doen en weet je meteen wat je aan móet schaffen wanneer je aan de slag wil met bewegend leren.

Waarom leeg?

Eerst wil ik uitleggen wat ik bedoel met een ‘leeg’ honderdveld. Vaak zie ik leerkrachten een honderdveld gebruiken waar alle getallen (van 1 t/m 100) al in staan. Dat is natuurlijk prima als je sommen oefent van 1 t/m 100, maar daar houden de mogelijkheden ook wel op. Wanneer je gebruik maakt van een veld met 100 lege vakjes, kun je met stoepkrijt de getallen opschrijven. Je begrijpt: stoepkrijt verdwijnt na een tijdje en zo kun je het 100veld eindeloos gebruiken, voor verschillende doeleinden.

Getalbegrip

Het eerste doel is duidelijk: een honderdveld is ideaal om getalbegrip mee te oefenen. Kinderen kunnen van getal naar getal lopen, dus het verschil tussen 16 en 61 wordt een stuk duidelijker. Op deze manier kan je ze sommen laten maken: in tweetallen gaan ze aan de slag. Een leerling staat langs de lijn van het veld en noemt een som (8 + 33), leerling 2 loopt naar het goede antwoord. Vanaf dit vakje wordt een nieuwe som gemaakt. Uiteraard controleert leerling 1 of het antwoord wel klopt. Je kan ook kaartjes maken met sommen, de kinderen leggen deze kaartjes dan bij het juiste antwoord neer. Wanneer je zorgt dat je voor elk vakje maar 1 kaartje hebt, zullen ze samen zien of ze alle sommen goed hebben opgelost en in gesprek gaan wanneer dit niet het geval is.

Deze activiteiten kun je in de bovenbouw ook doen, door in plaats van de getallen 1 t/m 100 de getallen 0,01 t/m 1 in de vakken te schrijven (of, bespaart jou een heleboel tijd: laat de kinderen dit zelf doen). De kinderen kunnen ook nu in tweetallen sommen maken voor elkaar, waarbij ze oefenen met decimalen. Breuken oefenen? Maak kaartjes waar de breuken opstaan en laat de kinderen die bij de juiste decimaal leggen. Het inschrijven in het veld kan ook op deze manier: jij noemt een breuk (of geeft de kinderen een kaartje met een breuk), zij moeten op de juiste plaats het decimale getal opschrijven wat bij deze breuk hoort.

In de onderbouw kun je ook oefenen met getalbegrip in het veld, door gebruik te maken van de rijen. Je verdeelt deze. Stel je wil sommen oefenen tot en met 20, dan maak je 5 van deze rijen. Op de afbeelding kun je zien wat ik bedoel.

Tafels oefenen

Wanneer je gebruik maakt van de rijen, kun je ook de tafels oefenen. Laat kinderen per vakje het antwoord hardop zeggen (in de afbeelding heb ik de tafel van 5 even uitgewerkt, om te laten zien). Door de kinderen uit te dagen om steeds anders te bewegen (lopen, springen, huppelen, achterstevoren lopen) oefenen ze de tafel heel vaak en blijft het leuk! In het voorbeeld heb ik in de eerste rij de hele tafel uitgeschreven en per rij steeds minder antwoorden opgeschreven. Vergeet niet dat bewegen en rekenen tegelijkertijd een grote uitdaging is voor kinderen. Het helpt ze ontzettend als ze wat steunpunten hebben en op die manier kan je differentiëren.

In de bovenbouw heb ik vaak 1 rij met wat meer tussenstappen uitgeschreven voor kinderen die moeite hebben met de betreffende tafel, de overige rijen zijn leeg (behalve het eerste vak, waarin staat welke tafel ze moeten springen. Ik laat de kinderen meestal meerdere tafels oefenen binnen 1 veld).

Grafieken maken

Supertof om te doen in hogere groepen, maar ook in de middenbouw kan je hier best mee uit de voeten. Laat kinderen gegevens verzamelen en werk dit met ze uit in een grafiek. Eerst op papier, daarna in het groot op het veld. Je kan een staafgrafiek maken of een lijngrafiek: beiden zijn mogelijk. Wanneer je van boven af kunt kijken op het 100veld (bijvoorbeeld vanuit een klaslokaal, als je school meerdere verdiepingen heeft) dan heb je natuurlijk een heel mooi overzicht.

Leuk als samenwerkingsopdracht: geef kinderen een lijstje met punten die met elkaar verbonden moeten worden. Als ze dit goed doen, wordt er een afbeelding zichtbaar.

Coördinaten oefenen

Nummer de horizontale lijn, geef de verticale lijn letters en ga aan de slag met coördinaten. De kinderen kunnen nu lopen (of springen, hinkelen, kruipen, etc.) van A1 naar C6. Leuk om te doen wanneer je met de kinderen gaat kijken hoe je een atlas leest, als verwerking op je les. Je ziet direct wie het begrepen heeft!

Spelling

Schrijf in plaats van cijfers, letters in de vakken en laat de kinderen woorden maken. Ze zullen direct zien dat niet alle vakken gevuld zijn, dus je kan meteen een gesprek hebben over hoeveel letters ons alfabet kent (en of zij nog letters kennen die niet in ons alfabet zitten, maar wel bestaan). Ook leuk om te berekenen hoe vaak het alfabet in het 100 veld past.

Kosten

Een belangrijk onderdeel natuurlijk: de kosten van zo een veld. Want waardevolle materialen lijken veel geld te kosten in het onderwijs. Let op! Een honderdveld hoeft helemaal niet zo duur te zijn. Koop een pot verf (betonverf bijvoorbeeld, dat blijft goed zitten), een paar kwasten en ga zelf aan de slag. Tip voor scholen met groepen 8 die afscheidscadeaus geven: je kan vragen of zij dit als afscheidscadeau willen schilderen op het plein. Vinden ze vaak ontzettend leuk om te doen en het scheelt jou een heleboel werk.

Naast de verf heb je stoepkrijt nodig, maar dat is meestal wel te vinden op scholen. En anders weet je in ieder geval wat boven aan je bestellijst moet komen deze zomer: dozen vol met stoepkrijt. Als leerkrachten mij vragen: “We willen aan de slag met bewegend leren, welk materialen moeten we echt hebben?”, antwoord ik altijd met “stoepkrijt, veel stoepkrijt! Want daar kun je zóveel mee!”. Maar daar geef ik volgende keer suggesties voor ;-).

(Ik heb een aantal werkvormen voor een 100veld met jullie gedeeld, maar er zijn er natuurlijk nog meer! Misschien heb je zelf een leuke toevoeging: als je die hieronder deelt heeft iedereen er wat aan.)