Automatiseren en hoogbegaafd zijn
hoe kun je automatiseren met kinderen die hoogbegaafd zijn?
Door Chantal: Tafels, plus- en minsommen, topografie, enz. Onderdelen waarvan wij als leerkrachten van de kinderen vragen dat ze deze automatiseren. In deze blog ga ik vooral in op het automatiseren van de tafels. Maar hoe doen we dat als we hoogbegaafd zijn? Zijn de tafels wel geautomatiseerd of kunnen we ze gewoon heel snel beredeneren?
Automatiseren
Automatiseren is het weten van een antwoord op bijvoorbeeld een tafelsom, zonder dat je er over na hebt hoeven te denken. Je geeft het antwoord als ware automatisch. Automatiseren ontstaat door het vele doen en herhalen van bijvoorbeeld de sommen. Voor veel hoogbegaafde kinderen is automatiseren een struikelblok. Iets wat ze niet willen, niet nodig vinden en de noodzaak niet van zien. Wat ze wel doen is zichzelf strategieën aanleren om een antwoord zo snel mogelijk te berekenen. Iets waar ze in de lagere groepen nog mee weg komen, maar in de hogere groepen door de complexere opdrachten en een hoger tempo toch tegen de lamp (kunnen) lopen.
Waarom wordt er niet geautomatiseerd?
Het lijkt of hoogbegaafde kinderen bewust blijven nadenken. Dit is natuurlijk handig bij het maken van complexe vraagstukken, maar wanneer er werk herhaald moet worden is dat minder aantrekkelijk. Daarnaast kost het ook veel werkgeheugen. De kinderen hebben een duidelijke voorkeur voor het achterhalen van waarom iets is. Ze hoeven ook minder te onthouden om tot een goed resultaat te komen. Dit is natuurlijk niet verkeerd, maar automatiseren blijft een belangrijke vaardigheid die we zowel op de basisschool als in het voortgezet onderwijs nodig hebben.
De kinderen kunnen ondertussen al zo snel rekenen dat ze het antwoord vlot kunnen geven, zonder dat het geautomatiseerd is. Hierdoor valt het niet op dat het niet geautomatiseerd is. Helaas komen we daar op school vaak pas achter op het moment dat er geen aandacht meer besteed wordt aan het automatiseren van bijvoorbeeld de tafels. Op het moment dat een leerlingen complexe deelsommen moet maken, worden vaak de mogelijke tafels niet herkend en lopen ze vast.
Geautomatiseerd of niet?
Hoe kom je er achter of leerstof geautomatiseerd is of niet? Om er achter te komen of een tafel geautomatiseerd is, is het belangrijk om het bewuste denkproces te belemmeren. Dit kun je doen door tijdens het vragen naar een antwoord een bewegingsactiviteit te laten uitvoeren.
Voor zowel rekenen als bijvoorbeeld een bal vangen is bewust denkvermogen nodig. Je hersenen hebben echter maar ruimte om 1 van deze twee bewust uit te voeren. Als je terwijl je een som vraag aan een leerling ook tegelijk een bal naar hem of haar gooit, kunnen er drie dingen gebeuren :
- De leerling geeft het antwoord, maar vang niet de bal;
- De leerling vangt de bal, maar geeft daarna pas antwoord op de som;
- De leerling geeft het antwoord en vangt de bal.
Alleen bij gebeurtenis 3 is er sprake van automatisering. Bij de andere 2 is er niet voldoende geautomatiseerd.
Tafels automatiseren voor kinderen die hoogbegaafd zijn
Zoals ik al eerder heb aangegeven in een blog is autonomie en eigenaarschap erg belangrijk. De leerling moet zelf de noodzaak zien van het automatiseren en moet ruimte krijgen in de aanpak. In mijn eigen klas zie ik de meest creatieve oplossingen komen. Belangrijk is daarbij dat de nadruk ligt op snelheid en correctheid. Door middel van bewegingsoefeningen kun je het bewust denkvermogen van de kinderen blijven belemmeren om zo het automatiseren te stimuleren. Een aantal leuke manieren om te oefenen zijn:
- vliegenmeppen met keersommen;
- 7ate9;
- tafeljoggen van Gynzy of maak ze zelf doormiddel van een PowerPoint die automatisch doorloopt;
- Rekenblobs (ook als app, zie appstore);
- Rekenrenner;
- Op iedere traptrede een tafelsom;
- Omdat herhaling ook belangrijk is, blijft de tafelposter op de wc ook een aanrader.
Daarnaast moeten ze ook zien dat wat ze oefenen ook effect heeft. Kunnen ze de sommen echt al sneller? Een manier om daar inzicht in te geven is het laten maken van een staafgrafiek. Hoeveel sommen kan ik bijvoorbeeld binnen een minuut maken? Heb ik er al meer goed dan gisteren? Maak de resultaten inzichtelijk.
Onderwijswereld-PO biedt ook een spellenpakket speciaal om de keersommen te automatiseren:
Keersommen automatiseren spellenpakket
Automatiseren is een essentiële vaardigheid in het proces van leren rekenen. Iedere dag een paar minuten automatiseren, helpt dan ook enorm! In dit spellenpakket vind je 8 verschillende spellen. Samen goed voor 21 varianten. Genoeg om een maand lang iedere dag even de tafels te laten automatiseren dus!
Het enige wat je hoeft te doen, is het pakket te printen, en eventueel te lamineren.
Je ontvangt de spellen in pdf.